Nghề làm gốm truyền thống của người M’nông Rlăm tại buôn Dơng Bắk, xã Liên Sơn Lắk, tỉnh Đắk Lắk, đã tồn tại bền bỉ qua nhiều thế hệ với kỹ thuật ‘nuôi đất’, ‘trích đất’ và nung lộ thiên độc đáo. Gốm của người M’nông Rlăm được biết đến với đặc trưng không sử dụng bàn xoay, không lò nung, không khuôn đúc, tạo nên những sản phẩm thủ công độc đáo.

Quá trình làm gốm bắt đầu từ việc ‘nuôi đất’, tức là ủ đất sét lấy từ bờ sông Krông Ana để giữ ẩm và bảo tồn chất đất. Sau đó, người thợ sẽ ‘trích đất’ – lấy một lượng đất vừa đủ để tạo nên một sản phẩm, được xem như một nghi thức tâm linh. Gốm M’nông Rlăm được tạo dáng hoàn toàn bằng tay, không sử dụng bàn xoay. Người thợ di chuyển xung quanh sản phẩm trong quá trình nặn, tương đồng với cách làm gốm của người Chăm.

Sản phẩm sau khi tạo hình được đánh bóng bằng đá, khắc họa tiết bằng que tre, sau đó phơi khô tự nhiên rồi nung trong lửa khoảng 30 phút với nhiên liệu vỏ trấu và mùn cưa. Kỹ thuật nung lộ thiên này đã tạo nên những sản phẩm gốm với màu sắc tự nhiên và độ bền cao.

Gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào cuối năm 2024. Sự công nhận này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hành trình gìn giữ và phục hồi một làng nghề truyền thống đặc sắc của Tây Nguyên.

Tuy nhiên, việc gìn giữ nghề gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có sự mai một về nhân lực, nguyên liệu khan hiếm, và khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm. Chính quyền địa phương đã triển khai một số đề án bảo tồn và phát triển làng nghề gốm truyền thống, đặt hàng sản phẩm gốm từ nghệ nhân địa phương, tổ chức các lớp truyền dạy nghề, và giới thiệu sản phẩm đến các đơn vị lữ hành.

Gốm thủ công của buôn Dơng Bắk đã được công nhận là sản phẩm OCOP đạt 3 sao cấp tỉnh, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn. Du lịch cộng đồng đã mang đến hy vọng mới cho nghề làm gốm của người M’nông tại buôn Dơng Bắk. Các tour du lịch trải nghiệm đã về đến Yang Tao, tạo điều kiện cho nghệ nhân địa phương trình diễn kỹ thuật làm gốm cổ.

Du khách khi đến thăm làng gốm không chỉ được tìm hiểu quy trình thủ công, mà còn có thể trực tiếp tham gia tạo hình, trang trí sản phẩm và mang về làm kỷ niệm. Những hoạt động này bước đầu giúp gốm Yang Tao có thêm cơ hội được hồi sinh, đồng thời trở thành điểm nhấn văn hóa trong phát triển du lịch bền vững tại khu vực Tây Nguyên.

Ở vùng đất Hà Tĩnh, nơi mà nhiều nghề thủ công truyền thống đang dần mai một, thầy giáo Nguyễn Quang Thuận ở xã Lộc Hà đã chọn cho mình một hướng đi riêng khi gắn bó với nghề khảm sành, khảm sứ. Một nghề đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ cao độ, nghề khảm sành, khảm sứ từng một thời thịnh vượng ở vùng đất Bình An, huyện Lộc Hà cũ, nay là xã Lộc Hà.

Giờ đây, nó chỉ còn là hoài niệm của những người cao tuổi. Trong khi nhiều người lãng quên những giá trị thủ công truyền thống, thầy Nguyễn Quang Thuận đã bền bỉ gắn bó với nghề khảm sành, sứ. Thầy Thuận đã có hơn 10 năm mày mò, sáng tạo các tác phẩm nghệ thuật từ mảnh sành, sứ vỡ.

Ban đầu, chỉ là sự tò mò và yêu thích khi thấy những bức tường khảm ở đình làng, chùa miếu. Rồi mỗi lần đi qua những chỗ người ta đổ bát đĩa, lọ hoa vỡ, thầy Thuận lại nhặt về. Không qua trường lớp đào tạo chuyên nghiệp về điêu khắc hay khảm sành, sứ nhưng với nền tảng kiến thức hội họa sẵn có cùng tình yêu đặc biệt dành cho mỹ thuật dân gian, thầy Thuận đã tự học, tự mày mò từ những cuốn sách cũ, video trên mạng, từ lời kể của các cụ cao niên trong làng.

Quá trình tạo ra một bức tranh khảm không hề đơn giản. Từ khâu rửa sạch, phân loại, đến việc lên bố cục, lựa chọn màu, phối hình… đều đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ và cả linh cảm nghệ thuật. Thời gian hoàn thành mỗi sản phẩm tùy thuộc vào kích thước và các họa tiết của khách hàng yêu cầu.

Về kinh phí cũng phụ thuộc vào kích thước các linh vật, dao động từ 5 đến 10 triệu đồng. Các sản phẩm khảm sành, khảm sứ chủ yếu được dùng các nhà thờ, các ngôi đền, mang kiến trúc cổ xưa. Mỗi mảnh sành, sứ không đơn thuần là vật liệu.

Khi ghép chúng thành hình ảnh như rồng, phượng hay các linh vật, thầy Thuận luôn cố gắng để chúng không chỉ hài hòa về màu sắc, hình khối mà còn gợi được cảm xúc, chiều sâu trong tâm thức người xem. Chủ đề mà thầy Thuận theo đuổi chủ yếu xoay quanh văn hóa truyền thống như linh vật, tranh phong cảnh…

Đặc biệt, tạo hình rồng – biểu tượng quyền uy luôn là lựa chọn hàng đầu. Việc lựa chọn những hình ảnh gắn với văn hóa truyền thống không chỉ thể hiện gu thẩm mỹ riêng mà còn gợi lại ký ức một thời nghề khảm từng hiện diện trong đời sống người dân địa phương.

Với nỗ lực hồi sinh những nghề cổ truyền thống và gìn giữ giá trị văn hóa dân gian của thế hệ hôm nay, thầy Nguyễn Quang Thuận đã góp phần truyền cảm hứng về sự sáng tạo và bảo tồn di sản văn hóa của dân tộc. Những đóng góp của thầy Thuận thực sự là một điểm sáng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của nghề thủ công truyền thống.

Thông qua các tác phẩm của mình, thầy Thuận không chỉ thể hiện tình yêu và sự đam mê với nghề khảm sành, sứ mà còn thể hiện sự trân trọng và biết ơn đối với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Đồng thời, cũng khuyến khích và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ tiếp tục gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa quý báu này.

Có thể nói, thầy Nguyễn Quang Thuận là một tấm gương sáng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của nghề thủ công truyền thống. Với những đóng góp của mình, thầy đã và đang tiếp tục góp phần gìn giữ và truyền tải những giá trị văn hóa truyền thống đến với thế hệ hôm nay và mai sau.

Triển lãm ‘Hành trình màu sắc – Nối những ước mơ’ hiện đang diễn ra tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (Hà Nội) với sự góp mặt của 76 tác phẩm hội họa đa dạng và phong phú từ các tác giả nhí. Sự kiện này không chỉ nhằm tôn vinh vẻ đẹp của văn hóa truyền thống qua góc nhìn hồn nhiên của trẻ em mà còn tạo ra một sân chơi sáng tạo, khuyến khích các em nhỏ tự do thể hiện cảm xúc và tài năng của mình.

Họa sĩ Đào Hải Phong, người担任 cố vấn nghệ thuật của triển lãm, bày tỏ sự ngạc nhiên và ấn tượng trước sự chững chạc và gu thẩm mỹ trong các tác phẩm tranh của các họa sĩ nhí. Điều này cho thấy rằng các em nhỏ đã có nhận thức thẩm mỹ rất tốt và khả năng thể hiện xuất sắc.

Một trong những điểm nổi bật của triển lãm là sự tham gia của Nguyễn Ngọc Nam Khuê, một học sinh đang sinh sống và học tập tại Mỹ. Khuê đã tạo ấn tượng với loạt 12 tác phẩm xoay quanh chủ đề quê hương, gia đình và thiên nhiên. Việc được trưng bày tác phẩm tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã trở thành động lực để em tiếp tục theo đuổi đam mê hội họa và phát triển tài năng của mình.

Trong bối cảnh các sân chơi nghệ thuật dành cho thiếu nhi còn hạn chế và trẻ em ngày càng bị cuốn theo những trò chơi công nghệ và thế giới ảo, triển lãm ‘Hành trình màu sắc – Nối những ước mơ’ mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Sự kiện này không chỉ là một triển lãm nghệ thuật mà còn là một hoạt động giáo dục, giúp trẻ em phát triển khả năng sáng tạo và ý thức bảo vệ môi trường.

Một hoạt động đáng chú ý khác là workshop cộng đồng ‘Vệt màu trên sóng nhựa 2’, nằm trong khuôn khổ triển lãm. Tại đây, các em nhỏ đã được hướng dẫn cách tạo ra các sản phẩm nghệ thuật mang tính ứng dụng từ các vật liệu như chai nhựa, ống hút, túi nilon, nắp chai, thìa nhựa… Qua hoạt động ‘chung tay – gắn kết – tái tạo’, workshop mong muốn tạo ra một không gian giáo dục nhẹ nhàng, nơi trẻ em không chỉ học vẽ mà còn học làm người sống có trách nhiệm với môi trường.

Tới đây, triển lãm ‘Hành trình màu sắc – Nối những ước mơ’ sẽ diễn ra từ ngày 19 đến 21/7/2025 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Mọi người có thể đến tham quan và trải nghiệm không gian nghệ thuật thú vị này. Thông tin chi tiết về triển lãm và các hoạt động liên quan có thể được tìm thấy trên trang web của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam hoặc các kênh thông tin liên quan.

Ngày 19/7, tại làng nghề Nha Trang Xưa, tỉnh Khánh Hòa, một buổi workshop làm tranh sơn mài miễn phí đã được tổ chức với chủ đề ‘Giữ vẹn sơ tâm’. Sự kiện này đã thu hút sự tham gia của nhiều du khách trong và ngoài nước. Tại đây, du khách đã có cơ hội tìm hiểu về lịch sử và kỹ thuật làm tranh sơn mài truyền thống, từ đó tự tạo ra một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh cho riêng mình.

Qua buổi workshop, làng nghề Nha Trang Xưa mong muốn giới thiệu nghề truyền thống liên quan đến tranh sơn mài và nét đẹp văn hóa của nghề này đến với du khách thập phương. Những ý tưởng nghệ thuật độc đáo đã được thể hiện trên tranh sơn mài, với các hình ảnh quen thuộc của Việt Nam như hoa sen, nón lá, thuyền và cây tre. Các du khách đã có cơ hội trải nghiệm quá trình tạo ra một tác phẩm nghệ thuật mang hồn cốt của người Việt.

Du khách Đặng Lê Ni, 20 tuổi, cho biết cô đã mất gần 3 giờ để hoàn thành bức tranh của mình. Cô đánh giá cao sự tỉ mỉ và công sức của nghệ nhân làm tranh sơn mài, và nhận thấy rằng việc tạo ra một tác phẩm nghệ thuật mang hồn cốt của người Việt không hề dễ dàng. “Quá trình làm tranh rất thú vị và đòi hỏi sự kiên nhẫn”, cô nói.

Một du khách Nga, Nikita, cũng bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với giá trị và công sức tạo nên những bức tranh tuyệt vời của người Việt. Anh đã hoàn thành một bức tranh về hoa sen và cảm thấy tự hào về thành quả của mình. “Tôi rất ấn tượng với kỹ thuật làm tranh sơn mài truyền thống của người Việt”, anh nói.

Ngoài ra, vào chiều cuối tuần, một workshop vẽ tranh tại quận 7 cũng đã thu hút sự tham gia của nhiều bạn trẻ. Với các vật liệu như hoa tươi, khung tranh gỗ, đất sét khô, màu vẽ, hoa khô, và cọ vẽ, mọi người đã có một không gian thư giãn và sáng tạo. Các tham gia viên đã có cơ hội thể hiện khả năng nghệ thuật của mình và tạo ra những tác phẩm độc đáo.

Cả hai buổi workshop đều nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của du khách và người dân địa phương. Những sự kiện như thế này không chỉ giúp bảo tồn và phát triển nghề truyền thống của Việt Nam mà còn góp phần quảng bá văn hóa và nghệ thuật của đất nước đến với quốc tế.