Sau khi Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, việc bãi bỏ hình phạt tử hình đối với một số tội danh, bao gồm tội tham ô tài sản, đã làm dấy lên câu hỏi: Liệu bà Trương Mỹ Lan, người đang chịu bản án tử hình, có thể được giảm án theo quy định mới? Những góc nhìn pháp lý nào đang mở ra cho các vụ án nghiêm trọng tương tự?

Nguyên tắc hồi tố và cơ hội giảm án

Luật sửa đổi mới bãi bỏ án tử hình đối với tội tham ô tài sản, thay thế bằng các hình phạt nhẹ hơn như tù chung thân. Theo nguyên tắc hồi tố trong luật hình sự, nếu pháp luật mới quy định hình phạt nhẹ hơn so với thời điểm phạm tội, người bị kết án có thể được xem xét áp dụng khung hình phạt mới. Trong trường hợp bà Trương Mỹ Lan, điều này mở ra khả năng chuyển đổi án tử hình sang tù chung thân.

Tuy nhiên, việc giảm án từ tù chung thân xuống các mức thấp hơn, chẳng hạn tù có thời hạn, đòi hỏi đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt. Theo quy định pháp luật, bị án không chỉ cần thể hiện sự cải tạo tốt trong thời gian dài mà còn phải chủ động khắc phục thiệt hại một cách thực chất. Đây là một quá trình phức tạp, phản ánh nguyên tắc “nghiêm minh trong trừng phạt, nhân đạo trong cải tạo”.

Ý nghĩa pháp lý và dư luận xã hội

Việc áp dụng nguyên tắc hồi tố không chỉ thể hiện sự thay đổi trong triết lý hình phạt mà còn khơi gợi nhiều ý kiến trái chiều. Một số ý kiến lo ngại rằng việc giảm án có thể bị coi là nới lỏng trong xử lý tội phạm nghiêm trọng. Tuy nhiên, các chuyên gia pháp lý cho rằng đây là bước tiến trong tư duy pháp luật, cân bằng giữa tính nghiêm minh và nhân đạo, phù hợp với xu hướng của các hệ thống pháp luật tiến bộ trên thế giới.

Hình phạt tù chung thân, mức án cao nhất sau tử hình, đảm bảo cách ly lâu dài đối với người phạm tội, đồng thời giảm thiểu nguy cơ tái phạm. Việc bãi bỏ án tử hình, đi kèm yêu cầu bồi thường và khắc phục thiệt hại, không chỉ nhằm mục tiêu trừng phạt mà còn hướng đến phục hồi tài sản cho xã hội, thể hiện sự cân bằng giữa công lý và nhân văn.

Kết luận

Trường hợp bà Trương Mỹ Lan là một ví dụ điển hình cho thấy sự thay đổi trong chính sách hình sự của Việt Nam. Dù khả năng giảm án từ tử hình xuống chung thân là có thể, việc tiếp tục giảm án trong tương lai đòi hỏi sự nỗ lực đáng kể từ phía bị án. Cách tiếp cận này không chỉ thể hiện sự khoan hồng mà còn phản ánh một triết lý pháp lý hiện đại: trừng phạt tội phạm một cách nghiêm minh, nhưng luôn đặt yếu tố nhân đạo làm trọng tâm.

Phiên tòa phúc thẩm ngày 3/4/2025 tại TP.HCM đang thu hút sự chú ý khi Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) Cấp cao đề xuất giảm án chung thân cho bà Trương Mỹ Lan – Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, nhân vật trung tâm trong đại án kinh tế gây chấn động. Lý do? Bà Lan đã khắc phục được 1/4 thiệt hại hơn 30.000 tỷ đồng trong tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Nhưng liệu cánh cửa giảm án có thực sự mở ra, hay hai tội danh nặng khác vẫn là “gánh nặng” không thể gỡ bỏ?

Cơ hội từ nỗ lực khắc phục

Trong phần tranh luận sôi nổi, đại diện VKS cho biết, tổng cộng 8.000 tỷ đồng đã được thu hồi từ cả hai giai đoạn vụ án, gồm 7.000 tỷ đồng ở giai đoạn một và 1.000 tỷ đồng ở giai đoạn hai. Đặc biệt, dự kiến 15.000 tỷ đồng nữa sẽ sớm vào “tầm ngắm” của cơ quan thi hành án. Với kết quả này, bà Lan được ghi nhận đã bù đắp 1/4 số tiền chiếm đoạt từ 35.824 nhà đầu tư thứ cấp – con số khổng lồ hơn 30.869 tỷ đồng. “Đây là tình tiết mới, rất đáng để Hội đồng Xét xử cân nhắc giảm nhẹ hình phạt,” đại diện VKS nhấn mạnh.

Tuy nhiên, niềm hy vọng chỉ dừng lại ở tội “Lừa đảo”. Với hai tội danh còn lại – “Rửa tiền” (445.747 tỷ đồng) và “Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới” (4,5 tỷ USD, tương đương 106.730 tỷ đồng) – VKS kiên quyết bác kháng cáo, khẳng định không có cơ sở để thay đổi bản án sơ thẩm: 12 năm tù và 8 năm tù tương ứng.

Những gương mặt liên quan

Không chỉ bà Lan, 27 bị cáo khác cũng bước vào vòng tranh tụng tại phiên phúc thẩm. Trong đó, cựu Tổng Giám đốc SCB Võ Tấn Hoàng Văn, cựu Chủ tịch SCB Bùi Anh Dũng và Nguyễn Phương Anh (Phó Tổng Giám đốc Công ty Sài Gòn Peninsula) bị VKS đề nghị giữ nguyên án sơ thẩm, do không xuất hiện tình tiết mới. Riêng ông Chu Lập Cơ – dù không kháng cáo – vẫn gây bất ngờ khi tự nguyện dùng tài sản cá nhân khắc phục hậu quả, khiến VKS đề xuất HĐXX xem xét giảm án như một “điểm sáng” hiếm hoi.

Một số bị cáo khác, bao gồm Trương Huệ Vân (cháu ruột bà Lan), cũng được VKS “chiếu cố” nhờ thái độ ăn năn, hợp tác và nộp thêm tiền bồi thường, với mức giảm án đề nghị từ 6 đến 18 tháng tù. Nhưng với những ai xin án treo, cánh cửa đó đã bị đóng chặt.

Tranh cãi quanh 1.000 tỷ đồng của SCB

Điểm nóng khác tại phiên tòa là kháng cáo của Ngân hàng SCB, yêu cầu ông Nguyễn Văn Liêm – Tổng Giám đốc Công ty Địa ốc Thủ Thiêm – hoàn trả 1.000 tỷ đồng từ thương vụ chuyển nhượng dự án Khu đô thị An Phú. VKS khẳng định số tiền này có nguồn gốc từ SCB và ông Liêm đã thừa nhận giao dịch, dẫn đến đề nghị buộc ông hoàn trả và tiếp tục phong tỏa tài sản để đảm bảo thi hành án. Trong khi đó, yêu cầu gỡ phong tỏa tài khoản của cựu Chủ tịch SCB Bùi Anh Dũng bị thẳng thừng từ chối.

Vụ án tỷ đô dưới lăng kính pháp luật

Hành trình phạm tội của bà Lan được bản án sơ thẩm phác họa rõ nét: từ năm 2018-2020, bà chỉ đạo phát hành 25 mã trái phiếu khống, không tài sản đảm bảo, để “bơm” tiền cứu SCB. Hệ quả là hơn 30.000 tỷ đồng từ gần 36.000 nhà đầu tư rơi vào tay bà, trong khi số tiền “rửa” lên tới 445.747 tỷ đồng và 4,5 tỷ USD bị tuồn ra nước ngoài trái phép. Tất cả tạo nên bức tranh tội phạm kinh tế quy mô chưa từng có.

Phiên tòa vẫn đang tiếp diễn với phần bào chữa gay cấn từ luật sư và bị cáo. Liệu nỗ lực khắc phục của bà Lan có đủ sức “cứu” bà khỏi án chung thân? Câu trả lời nằm trong tay HĐXX, và công chúng đang chờ đợi một phán quyết công bằng, minh bạch.

(Nguồn: VnExpress)

Hãy tưởng tượng một bữa cơm trưa bình dị, nơi những cái bắt tay xã giao diễn ra, nhưng lại bị cáo buộc là “cái nôi” của một trong những vụ án kinh tế chấn động nhất Việt Nam. Ngày 28/3/2025, Tòa án Nhân dân Cấp cao tại TP.HCM mở lại phiên phúc thẩm xét xử bà Trương Mỹ Lan – “nữ tướng” 69 tuổi của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát – cùng các đồng phạm. Điểm nhấn gây tò mò? Một bữa ăn trưa với 5 nhân vật then chốt, trong đó có ông Võ Tấn Hoàng Văn, cựu Tổng Giám đốc Ngân hàng SCB, được cho là nơi khởi phát kế hoạch phát hành trái phiếu khống trị giá hàng chục nghìn tỷ đồng.

Từ bàn ăn đến vành móng ngựa

Cáo trạng mô tả: Trong không gian sang trọng tại trụ sở Vạn Thịnh Phát (193-203 Trần Hưng Đạo, quận 1), bà Lan đã ngồi cùng ông Đinh Văn Thành (Chủ tịch SCB), ông Võ Tấn Hoàng Văn, ông Nguyễn Phương Hồng (Phó Tổng SCB), ông Nguyễn Tiến Thành (Tổng Giám đốc Công ty Chứng khoán TVSI) và ông Hồ Bửu Phương (Phó Tổng Vạn Thịnh Phát). Theo cơ quan điều tra, chính tại đây, bà Lan đã “châm ngòi” cho việc dùng Công ty An Đông phát hành trái phiếu, không phải để đầu tư mà để cứu SCB khỏi bờ vực sụp đổ tài chính.

Nhưng tại tòa, cả bà Lan và ông Văn đều kịch liệt phản đối. Ông Văn bức xúc: “Đó chỉ là bữa cơm bình thường, tôi không nhận chỉ đạo gì từ bà Lan. SCB chỉ phân phối trái phiếu, không phát hành. Sao có thể đổ lỗi cho tôi vì một buổi ăn?” Bà Lan thì nhẹ nhàng nhưng kiên quyết: “Tôi hay mời anh em ăn cơm, chuyện thường thôi. Ai ngờ một bữa trưa lại bị gắn với phát hành trái phiếu?”

Những con số “khủng” và mạng lưới bí ẩn

Vụ án này không chỉ dừng ở lời qua tiếng lại. Bà Lan bị cáo buộc ba tội danh nặng ký: lừa đảo chiếm đoạt tài sản (hơn 30.000 tỷ đồng), vận chuyển tiền tệ trái phép qua biên giới (106.000 tỷ đồng) và rửa tiền (445.000 tỷ đồng). Phiên sơ thẩm năm 2024 đã tuyên bà án tù chung thân, buộc bồi thường hơn 30.000 tỷ đồng cho 35.000 nạn nhân – những người từng tin tưởng mua trái phiếu giá 100.000 đồng mỗi tờ.

Ông Võ Tấn Hoàng Văn cũng không thoát “lưới trời”: án tù chung thân ở giai đoạn 1 vì tham ô và vi phạm quy định ngân hàng, cộng thêm 12 năm tù và 5 năm tù ở giai đoạn 2. Nhưng ông không服 (phục), kháng cáo rằng cáo trạng thổi phồng trách nhiệm của mình. “Tôi chỉ liên quan đến 8.000 tỷ đồng trái phiếu chưa chuyển nhượng, không phải 28.000 tỷ như họ nói,” ông khẳng định.

Đằng sau những con số là một hệ thống “ma trận” gây sốc: 1.460 công ty, trong đó 46 công ty nước ngoài, cùng gần 1.800 người đứng tên “ảo”. Hơn 600 công ty vay SCB, giờ chìm trong nợ xấu; 85 công ty tuồn tiền ra nước ngoài; 63 công ty nhận tiền ngược lại. Từ năm 2018, 25 gói trái phiếu trị giá 30.869 tỷ đồng được phát hành, tiền chảy vào túi bà Lan hoặc bị “rửa” qua hàng loạt giao dịch mờ ám.

Cuộc chiến pháp lý chưa hồi kết

Phiên phúc thẩm ngày 28/3 nóng như chảo lửa với những lời biện hộ gay gắt. Ông Văn khai SCB chỉ là “người trung gian”, không biết các giao dịch vi phạm pháp luật. Bà Lan thì gọi cáo buộc là “vô lý”, nhấn mạnh bà không họp hành gì trong bữa cơm ấy. Nhưng cơ quan điều tra không buông: họ có bằng chứng bà Lan chỉ đạo dùng tiền trái phiếu sai mục đích, đẩy hàng nghìn nhà đầu tư vào cảnh trắng tay.

Phiên tòa tạm nghỉ, hẹn ngày 3/4 quay lại với phần tranh luận. Liệu bữa cơm trưa kia có thực sự là “điểm xuất phát” của đại án, hay chỉ là cái cớ để buộc tội? Câu trả lời vẫn treo lơ lửng, khiến dư luận không thể rời mắt khỏi drama pháp lý này. Bạn nghĩ sao về vụ án “nghìn tỷ” đang làm rung chuyển cả nước? Hãy cùng chờ xem hồi sau!

TP.HCM – Sau nhiều ngày xét xử, ngày 3/12, Tòa án Nhân dân (TAND) cấp cao tại TP.HCM đã công bố phán quyết phúc thẩm trong vụ án Vạn Thịnh Phát giai đoạn 1. Hội đồng xét xử (HĐXX) quyết định giữ nguyên án tử hình đối với bà Trương Mỹ Lan – Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát – dù bị cáo đã thừa nhận tội lỗi, bày tỏ hối hận và nộp thêm 3.000 tỷ đồng để khắc phục hậu quả.

Phán quyết không thay đổi án tử hình

Phiên phúc thẩm được mở để xem xét đơn kháng cáo của bà Trương Mỹ Lan cùng 47 bị cáo khác và một số cá nhân liên quan. Ban đầu, bà Lan phản đối toàn bộ bản án sơ thẩm, nhưng tại phiên tòa này, bà chuyển sang đề nghị giảm nhẹ hình phạt. Tuy nhiên, HĐXX không chấp nhận kháng cáo đối với tội “Tham ô tài sản”, duy trì mức án tử hình như bản án sơ thẩm đã tuyên – mức phạt tổng hợp cho ba tội danh mà bà phải đối mặt.

Về hai tội danh còn lại, HĐXX giữ nguyên mức án 20 năm tù đối với tội “Đưa hối lộ”, nhưng đồng ý giảm nhẹ một phần cho tội “Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng”, hạ mức án từ 20 năm xuống còn 16 năm tù. Về trách nhiệm dân sự, bà Lan bị yêu cầu bồi thường 673.000 tỷ đồng, với các tài sản liên quan tiếp tục bị phong tỏa để đảm bảo thi hành án.

Thủ đoạn chiếm đoạt gây thiệt hại nghiêm trọng

Theo kết luận của HĐXX, bà Trương Mỹ Lan đã lợi dụng quyền kiểm soát Ngân hàng SCB – nơi bà sở hữu hơn 91% cổ phần sau khi sáp nhập ba ngân hàng Đệ Nhất, Tín Nghĩa và SCB (cũ) – để phục vụ lợi ích cá nhân. Trong khoảng thời gian từ ngày 9/2/2018 đến 7/10/2022, bà chỉ đạo lập 916 hồ sơ vay vốn giả mạo, qua đó chiếm đoạt 304.000 tỷ đồng và để lại 129.000 tỷ đồng tiền lãi phát sinh, vi phạm tội “Tham ô tài sản”.

Chưa dừng lại, bà Lan còn lập thêm 368 hồ sơ vay khống khác, rút 132.000 tỷ đồng từ SCB, đồng thời chi 5,2 triệu USD hối lộ để che đậy các sai phạm trước cơ quan thanh tra. HĐXX nhấn mạnh, những hành vi này không chỉ gây tổn thất tài chính khổng lồ mà còn làm xáo trộn hệ thống ngân hàng, tạo ra những hệ lụy tiêu cực trong dư luận.

Nỗ lực khắc phục không đủ sức thuyết phục

Tại phiên phúc thẩm, bà Trương Mỹ Lan thừa nhận trách nhiệm, bày tỏ sự ăn năn và cam kết bù đắp thiệt hại bằng việc nộp thêm 3.000 tỷ đồng cùng danh mục tài sản gồm 440 mã chưa định giá, 658 mã tài sản cá nhân và Dự án 6A. Đội ngũ luật sư lập luận rằng đây là minh chứng cho thiện chí của bị cáo. Tuy nhiên, HĐXX nhận định chưa có đủ bằng chứng xác minh rằng bà Lan đã khắc phục được phần lớn thiệt hại, do đó không đủ cơ sở để giảm nhẹ toàn bộ hình phạt.

Các tình tiết mà bà Lan và luật sư nêu ra chủ yếu đã được xem xét ở phiên sơ thẩm. Những hành động khắc phục sau đó chỉ được ghi nhận một phần, dẫn đến việc giảm án cho tội vi phạm quy định ngân hàng, nhưng không làm thay đổi mức án tử hình đối với tội tham ô.

Thông điệp từ bản án

HĐXX phúc thẩm khẳng định, bản án sơ thẩm đã phản ánh đúng mức độ nghiêm trọng của vụ án. Với thiệt hại tài chính hàng trăm nghìn tỷ đồng cùng tác động xấu đến nền kinh tế và xã hội, án tử hình dành cho bà Trương Mỹ Lan là phán quyết cần thiết, thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật trong việc xử lý các sai phạm lớn trong lĩnh vực tài chính. Bản án này khép lại giai đoạn xét xử phúc thẩm, đồng thời gửi đi tín hiệu mạnh mẽ về trách nhiệm đối với các hành vi thao túng hệ thống ngân hàng.

Theo: Tiền phong