Trên dãy Trường Sơn xanh thẳm, nơi những đám mây sà xuống tận mái nhà sàn, đồng bào Bru-Vân Kiều vẫn gìn giữ một phong tục truyền đời: lễ mừng lúa mới. Đây không chỉ là ngày hội của bản làng sau vụ mùa bội thu, mà còn là dịp thiêng liêng để người dân bày tỏ lòng biết ơn với trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho cây lúa trổ bông, trĩu hạt.

Lễ mừng lúa mới thường được tổ chức vào cuối vụ gặt, khi trong kho đã đầy lúa, trong lòng người đầy háo hức. Mỗi bản làng tổ chức lễ theo quy mô và tập tục riêng, nhưng tựu trung vẫn giữ được cốt lõi: biết ơn và cầu mong. Với người Bru-Vân Kiều, cây lúa không chỉ là thực phẩm, mà là linh hồn của sự sống, là nhịp đập của cả cộng đồng.

Trong sắc màu thổ cẩm và tiếng chiêng trầm bổng, lễ mừng cơm mới ngân lên giai điệu văn hóa dân tộc mộc mạc, sâu lắng và thấm đượm tình đất, tình người. Từ tờ mờ sáng, khói bếp đã tỏa lên từ từng nóc nhà. Những người phụ nữ trong bản thay nhau nấu xôi, đồ cơm, giã gạo nếp mới. Đĩa thịt rừng được tẩm ướp gia vị thơm nức, chum rượu cần đã được mở nắp, sẵn sàng cho buổi lễ lớn nhất trong năm.

Già làng Hồ Noi sẽ thực hiện nghi lễ chính thức. Trước bàn cúng, ông rì rầm khấn: “Ơi Giàng! Ơi thần lúa, thần núi, thần suối… xin nhận lễ của con cháu Bru-Vân Kiều. Cảm ơn đã cho mùa lúa tốt tươi, cho con cái được mạnh khỏe, bản làng được yên vui…”. Giọng khấn của già làng hòa trong làn khói của hương trầm, như kết nối giữa thế giới con người và thế giới linh thiêng.

Sau phần lễ là phần hội. Không khí nhanh chóng chuyển từ trầm mặc sang rộn ràng, tươi vui. Chiêng được mang ra, những thanh niên lực lưỡng vỗ trống, những cô gái khoác lên mình bộ váy thổ cẩm sặc sỡ, nhún nhảy theo nhịp nhạc núi rừng. Vũ điệu xoang Bru-Vân Kiều chậm rãi, dẻo dai, mang hơi thở của thiên nhiên, có núi, có sông, có gió rừng xào xạc trong từng bước chân.

Trải qua bao biến thiên của lịch sử và sự chuyển mình của đời sống hiện đại, lễ mừng lúa mới vẫn được người Bru-Vân Kiều trên dãy Trường Sơn gìn giữ như một phần máu thịt. Không chỉ là phong tục, lễ hội này còn là minh chứng cho bản sắc bền vững của một tộc người luôn sống hài hòa với thiên nhiên.

Ngày nay, chính quyền địa phương và các đồn Biên phòng đóng quân trên địa bàn luôn đồng hành cùng bà con trong việc phục dựng và tổ chức các lễ hội truyền thống. Nhiều trường học vùng cao còn đưa nội dung về lễ mừng lúa mới vào chương trình ngoại khóa, giúp học sinh người Bru-Vân Kiều hiểu và tự hào về truyền thống dân tộc mình.

Lễ mừng cơm mới không chỉ nói lên mối giao cảm giữa con người với thiên nhiên, mà còn là biểu tượng của sự cố kết cộng đồng, của tình cảm thủy chung, son sắt giữa người với người. Trong từng nắm cơm dẻo, từng điệu xoang nhịp nhàng, lễ mừng lúa mới là bản hòa ca của bản sắc, của ký ức cộng đồng được truyền từ đời này sang đời khác.

Một hình ảnh độc đáo và thu hút sự chú ý của nhiều người đã được ghi nhận tại bãi biển An Sen, xã Đông Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Hàng chục người dân từ xã Bình Sơn đã ra biển vào lúc trời chưa sáng tỏ, đào hố trên cát và vùi mình xuống chỉ để nhô ra phần đầu. Cảnh tượng này có thể khiến nhiều người giật mình nếu bất ngờ bắt gặp.

Từ mờ sáng, tiếng xẻng xúc cát và tiếng người rì rầm đã vang lên hòa vào tiếng sóng trên bãi biển. Một nhóm khoảng 15 người đã tụ tập để giúp nhau đào hố và vùi mình vào cát biển. Ánh sáng mờ của bình minh đã dần soi rõ hình ảnh của những người này, khi họ vùi mình xuống cát, chỉ còn nhô ra phần đầu rồi nằm im.

Đây là một cách mà người dân tại đây lựa chọn để thư giãn và chữa bệnh xương khớp. Ông Nguyễn Quốc Tiến, 67 tuổi, đã chia sẻ về thói quen này. Ông và nhóm bạn thường xuyên đến biển An Sen vào buổi sáng và trước khi tắm, họ sẽ giúp nhau đào hố và vùi mình xuống cát. “Đào hố sâu khoảng 40cm, sau đó nằm xuống và lấp cát lên chỉ chừa phần đầu. Cách làm này giúp tôi cảm thấy thư giãn”, ông Tiến cho biết.

Bà Hồng Thị Hà, 75 tuổi, đã duy trì thói quen vùi mình trong cát suốt 10 năm. Tuổi cao nên bà Hà dậy từ rất sớm, khoảng 4h30 đã ra biển đào hố để vùi mình trong cát. Sau khi công việc hoàn thành, bà Hà nằm im, thả lỏng cơ thể để thư giãn. “Vùi mình dưới cát xong ra tắm biển giúp tinh thần rất sảng khoái. Quan trọng hơn là việc này giúp căn bệnh xương khớp của tôi được cải thiện, chân tay không còn đau nhức như trước nữa”, bà Hà chia sẻ.

Ông Hạ Thế Phong, Chủ tịch Hội Đông y tỉnh Quảng Ngãi, đã đưa ra quan điểm về việc này. Ông cho biết việc vùi mình xuống cát và tắm biển vào buổi sáng giúp tinh thần sảng khoái, tốt cho sức khỏe. Về tác dụng của việc đắp cát, ông Phong cho biết đắp cát góp phần cải thiện tình trạng bệnh xương khớp, mặc dù hiệu quả không rõ rệt. Đắp cát cũng như tắm bùn thôi. Đắp cát giúp cơ thể được mát xa, thư giãn. Các khoáng chất có trong cát biển cũng có tác dụng cải thiện các bệnh về xương khớp”, ông Phong nói.