Ở các xã vùng cao của tỉnh Hòa Bình, một hoạt động đặc biệt đang diễn ra sau mỗi mùa gặt. Đó là các lớp học “giáo dục tiếp tục sau khi biết chữ” dành cho phụ nữ dân tộc thiểu số. Đây là nỗ lực của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hòa Bình trong việc xóa mù chữ và nâng cao năng lực học tập cộng đồng.

Các lớp học này thường được tổ chức vào buổi tối, sau khi người dân đã hoàn thành công việc thu hoạch. Với sự tham gia của vài chục người phụ nữ dân tộc Mường, Dao, Thái, họ cùng nhau chăm chú nghe giảng về từng nét chữ đầu tiên. Từ năm 2020 đến nay, đã có 6 lớp học như vậy được mở, với 125 học viên, 100% là nữ và là người dân tộc thiểu số.

Họ đến lớp không vì điểm số, không vì bằng cấp mà vì một điều giản dị: Biết đọc tên mình, biết viết đơn xin vay vốn, hiểu những dòng chữ in trên bao thuốc trừ sâu hay đơn khám bệnh. Đối với những người phụ nữ này, việc biết chữ là một bước tiến quan trọng trong cuộc sống.

Bà Hà Thị Nhung, người dân tộc Thái ở xã Bao La, là một trong những học viên của lớp học này. Ở tuổi ngũ tuần, bà đã bắt đầu một hành trình mới – học chữ. Trước kia, mỗi lần đi trạm y tế hay nhận hỗ trợ, bà đều phải nhờ người khác điền giúp giấy tờ. Có khi, cán bộ bảo ký tên, bà chỉ biết cười trừ, đưa ngón tay ra lăn dấu. “Tôi xấu hổ lắm. Đến tên mình cũng không viết nổi”, bà Nhung chia sẻ.

Các lớp học “giáo dục tiếp tục sau khi biết chữ” đã giúp bà Nhung và nhiều người phụ nữ khác nhận diện lại chính mình qua từng con chữ. Tính đến nay, các xã khu vực Hòa Bình cũ đạt tỷ lệ nữ biết chữ là 99,81%, trong đó nữ dân tộc thiểu số và miền núi đạt 99,64% – vượt xa mục tiêu 93% được đặt ra trong Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021-2030.

Ông Trần Văn An – Trưởng Phòng Giáo dục thường xuyên, Sở Giáo dục và Đào tạo chia sẻ: “Khi người phụ nữ biết đọc, biết viết, họ có thể tiếp cận thông tin, hiểu quyền lợi, chủ động trong kinh tế gia đình và chăm sóc con cái. Quan trọng hơn, họ trở thành người truyền cảm hứng học tập trong bản làng, nơi mà việc cầm bút, đi học với phụ nữ từng là điều xa lạ, thậm chí bị cho là ‘không cần thiết'”.

Dù kết quả đạt được rất đáng ghi nhận, nhưng thực tế ở các xã vùng cao vẫn đặt ra không ít thách thức. Ở một số địa bàn đặc biệt khó khăn, việc duy trì kết quả sau xóa mù chữ chưa thật sự ổn định. Nhiều phụ nữ lớn tuổi quanh năm bám nương, ít có điều kiện tiếp cận thông tin vẫn đang đối mặt nguy cơ tái mù.

Những bước đi căn cơ đang dần được triển khai để đảm bảo “biết chữ” không chỉ là thành tích mà phải là nền móng cho sự phát triển. Từ năm 2025, Trường Cao đẳng Sư phạm Hòa Bình được giao nhiệm vụ đưa các nội dung về giới, bình đẳng giới và sức khỏe sinh sản vào chương trình đào tạo giáo viên. Cùng với đó, các trung tâm học tập cộng đồng ở cơ sở cũng đang được mở rộng vai trò. Từ chỗ chỉ dạy chữ sang hướng dẫn kỹ năng sản xuất, sử dụng công nghệ số, khởi nghiệp tại chỗ…

Đây là bước đi cho thấy chương trình xoá mù, nâng cao năng lực cộng đồng không chỉ truyền đạt con chữ, mà còn giúp thay đổi tư duy, cách nghĩ, cách làm của đồng bào dân tộc thiểu số. Từ một chương trình xóa mù chữ ban đầu, Hòa Bình đang chuyển mình từng bước để làm cho “học tập suốt đời” trở thành hiện thực ở cả những bản làng xa nhất. Và ở đó, mỗi người phụ nữ biết chữ, dù chỉ một câu, một dòng, cũng đang viết nên phần tương lai tươi sáng hơn của chính mình.

Cộng tác viên (CTV) dân số đóng vai trò quan trọng trong việc đưa các chính sách dân số đến với người dân. Họ là những người tận tâm, nhiệt huyết và không quản ngại khó khăn để thực hiện nhiệm vụ này. Để làm tốt công tác dân số, CTV dân số phải có khả năng dân vận, vận động và tuyên truyền hiệu quả.

Chị Doãn Thị Việt Thanh, CTV dân số thôn Giai Lệ, xã Tiên Hoa, đã chia sẻ về công việc của mình. Chị cho biết, để tuyên truyền hiệu quả, cần phải nắm vững danh sách các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ, rà soát từng đối tượng để có cách tuyên truyền phù hợp. Bên cạnh đó, chị áp dụng phương pháp gặp họ ở đâu sẽ vận động, tuyên truyền ở đó, lồng ghép tuyên truyền vào các cuộc nói chuyện, vì vậy hiệu quả tuyên truyền cao hơn.

Bà Trần Thị Gấm, CTV dân số thôn Hạ Cát, xã Quang Hưng, đã có 30 năm kinh nghiệm trong công việc này. Bà đã trở nên thân thuộc với mỗi hộ gia đình trong thôn và luôn miệt mài với công việc tuyên truyền, vận động người dân thực hiện tốt chính sách dân số. Bà Gấm cho biết, trước đây, khi đến một số gia đình, do nhận thức hạn chế nên một số người tỏ ra lạnh nhạt, nhưng bà kiên trì tìm hiểu hoàn cảnh, khéo léo, nắm tâm lý từng người, sau đó tuyên truyền, vận động bằng tất cả những kinh nghiệm, kiến thức của mình.

Nhờ sự đóng góp tích cực của các CTV dân số như bà Gấm, hằng năm gần 90% số người cao tuổi của thôn được khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần trong năm; 100% số trẻ em trong độ tuổi được uống vitamin A và tiêm phòng theo quy định; hơn 70% số cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại; 100% số phụ nữ mang thai được tư vấn, khám sức khỏe và tiêm phòng uốn ván; hơn 60% số phụ nữ mang thai được khám sàng lọc trước sinh…

Theo số liệu của Chi cục Dân số và Trẻ em tỉnh, sau khi hợp nhất tỉnh, hiện nay, toàn tỉnh có hơn 3.900 CTV dân số. Những bước chân của CTV dân số in dấu trên mọi ngõ ngách của từng khu dân cư, từng thôn, xóm làm nhiệm vụ cung cấp thông tin, giúp Trạm y tế địa phương có những số liệu tin cậy, cập nhật về công tác dân số. Từ đó, tham mưu với chính quyền địa phương đưa ra những giải pháp cụ thể, thiết thực, hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dân số, nâng cao sức khỏe và trình độ dân trí của người dân.

Đồng chí Phạm Văn Khởi, Chi cục trưởng Chi cục Dân số và Trẻ em tỉnh, cho biết: Hằng năm, chi cục và các đơn vị làm công tác dân số trong tỉnh đều tổ chức các lớp tập huấn, nâng cao kỹ năng, phương pháp truyền thông, vận động cho đội ngũ CTV dân số. Bên cạnh đó, cung cấp thông tin, kiến thức về công tác dân số như: Sàng lọc trước sinh và sơ sinh; chăm sóc sức khỏe vị thành niên, thanh niên; chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh… giúp đội ngũ CTV dân số có thêm kiến thức để phục vụ cho công việc.

Ngày 25/7, tại Nhà văn hóa xóm Dìa Trên, xã Quảng Uyên, Ban Quản lý Công viên địa chất Non nước Cao Bằng đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức một hội nghị tập huấn chuyên sâu về bảo tồn di sản gắn với phát triển du lịch bền vững cho cộng đồng. Sự kiện này đã thu hút sự tham gia của 64 hộ dân sinh sống tại làng giấy bản Dìa Trên.

Các nội dung tập huấn tập trung vào vai trò quan trọng của cộng đồng trong bảo tồn di sản, kỹ năng phát triển du lịch cộng đồng gắn với làng nghề truyền thống, cũng như cách thức khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa để phục vụ cho sự phát triển kinh tế – du lịch địa phương. Ngoài ra, chương trình cũng hướng dẫn việc sắp xếp không gian làng nghề tại các hộ gia đình và công tác phát huy giá trị làng nghề gắn với phát triển du lịch.

Hoạt động này nằm trong chuỗi các hoạt động triển khai nhiệm vụ phát triển không gian di sản thuộc Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng năm 2025. Mục tiêu của chương trình là nâng cao nhận thức và năng lực cho người dân địa phương trong việc bảo vệ và khai thác hiệu quả các di sản văn hóa, lịch sử và tự nhiên của địa phương, từ đó hướng tới xây dựng mô hình du lịch cộng đồng gắn với làng nghề truyền thống tại địa phương.

Qua hội nghị tập huấn này, người dân địa phương sẽ được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để tích cực tham gia vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản văn hóa, lịch sử và tự nhiên của địa phương. Đồng thời, chương trình cũng mở ra những cơ hội mới cho việc phát triển du lịch tại địa phương, góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh Cao Bằng nói riêng và vùng Non nước Cao Bằng nói chung.